Với tình hình đột quỵ ngày càng gia tang và trẻ hóa, chủ tịch Hội Can thiệp Thần kinh TP HCM khuyên mọi người nên quan tâm nhiều hơn đến các nguy cơ đột quỵ mà hằng ngày chúng ta đang tiếp xúc, từ những việc đơn giản như tập thể dục hằng ngày, không hút thuốc lá, không uống nhiều rượu bia… để ngừa xơ vữa mạch máu, chọn lọc thực phẩm để ngăn hình thành cục máu đông trong lòng mạch.
Theo Tiến sĩ, bác sĩ Trần Chí Cường – Chủ tịch Hội Can thiệp Thần kinh TP HCM, Thành viên hội can thiệp thần kinh Thế Giới, đột quỵ có hai dạng chính: nhồi máu não (tắc mạch) và xuất huyết não (vỡ mạch). Ngoài các nguyên nhân do bệnh bẩm sinh, dị dạng mạch máu não, các nguyên nhân còn lại chủ yếu là do tác động cộng hưởng của các mảng xơ vữa làm tổn thương thành mạch và cục máu đông bên trong lòng mạch.
“Chỉ sau vài giây mạch máu bị tắc nghẽn não không được tưới máu, các tế bào thần kinh sẽ bắt đầu tê liệt. Mỗi phút trôi qua, khoảng 2 triệu tế bào sẽ chết, càng trể hơn sau 3 giờ tính mạng bệnh nhân bị đe dọa càng cao, nếu không được cứu chữa khẩn cấp và đúng cách sinh mạng bệnh nhân sẽ như ngàn cân treo trên sợi tóc”, bác sĩ Cường cho biết.
Nhiều người còn chủ quan cho rằng đột quỵ sẽ không đến lượt mình, song bác sĩ Cường cho biết, theo thống kê trên Thế Giới nguy cơ mắc bệnh đột quỵ có thể lên đến 20% dân số, cứ 6 người trong cộng đồng thì một người sẽ có nguy cơ bị đột quỵ. Trong số 10 người bị đột quỵ, thì chỉ có 6 người may mắn trở lại bình thường hay bị ảnh hưởng nhẹ, đời sống thực vật phụ thuộc hoàn toàn vào người thân 2 người, tử vong 2.
Những người có nguy cơ đột quỵ cao nhất là người trên 50 tuổi, béo phì, mắc bệnh mỡ máu, tiểu đường, tăng huyết áp, tim mạch hoặc hay stress, hút thuốc lá và uống nhiều rượu bia… Bác sĩ khuyên, nhóm đối tượng này nên điều chỉnh lại chế độ sinh hoạt để ngăn ngừa tận gốc 2 yếu tố gây tai biến: mảng xơ vữa và cục máu đông.
Ngừa mảng xơ vữa thành mạch
Mảng xơ vữa được tạo thành bởi chất béo, cholesterol và các chất khác bám trên thành mạch. Chúng làm cho lòng mạch hẹp lại, cản trở vận chuyển máu lên não. Lâu ngày, thành mạch có thể xơ vữa đến mức chai cứng, dễ vỡ, dễ xuất huyết, dễ hình thành cục máu đông tại chỗ.
Để ngăn hình thành và tiêu hủy mảng xơ vữa, không có cách nào hiệu quả hơn lối sống năng vận động, tích cực tham gia các hoạt động thể thao giúp máu huyết lưu thông. Nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 lần mỗi tuần, tăng dần từ cường độ thấp đến cao.
Ngoài ra, cần hạn chế ăn dầu mỡ và nội tạng nhiều cholesterol; nêm bớt muối (dưới 5-6 g mỗi ngày); giảm cân nếu béo phì; không hút thuốc lá; ăn nhiều rau xanh và trái cây; tránh stress kéo dài…
Nên kiểm tra huyết áp, đường huyết và mỡ máu định kỳ, giúp phát hiện sớm nguy cơ xơ vữa động mạch và điều trị kịp thời. Với người cao huyết áp, cần giữ được mức mục tiêu 120 – 140/90 mmHg để phòng ngừa tai biến.
Ngăn hình thành cục máu đông
Bác sĩ Cường cho biết: “Cục máu đông (còn gọi là huyết khối) được xác định là nguyên nhân chính gây ra 80% các ca đột quỵ. Nếu chúng gặp phải mảng xơ vữa đủ lớn, nguy cơ tai biến gần như 100%” mạch máu bị tắc càng lớn, nguy hiểm càng cao.
Việc hình thành cục máu đông tại chỗ đứt tay, giúp cầm máu ngăn chảy ra ngoài, bảo vệ cơ thể. Song nếu hình thành bên trong lòng mạch, chúng sẽ làm tắc nghẽn máu đến não và cơ quan khác. Theo phản ứng sinh học, cơ thể sẽ tiết ra enzyme plasmin nội sinh làm tan máu đông. Song nếu cục máu đông quá lớn, enzyme plasmin tiết ra không đủ, bệnh nhân sẽ đột ngột tê yếu tay chân và mặt, đi đứng khó khăn, mờ mắt, đau đầu, sau đó ngã quỵ.
Natto (đậu tương lên men) giàu enzym nattokinase làm tan cục máu đông, là mỹ thực được người Nhật dùng 1.200 năm qua để phòng ngừa đột quỵ.
Để ngăn hình thành và làm tan cục máu đông, bác sĩ khuyên nên ăn nhiều cá chứa omega-3, rau xanh dồi dào chất chống oxy hóa, nho và chuối giàu kali, trà lá sen giảm mỡ máu, đậu tương lên men (món natto Nhật Bản) và thực phẩm hỗ trợ điều trị chứa enzym nattokinase làm tan cục máu đông…
Ngoài ra, bác sĩ Cường cũng lưu ý, phụ nữ nên thận trọng khi dùng thuốc tránh thai chứa nội tiết tố estrogen và progestin có thể làm tăng hoạt hóa các yếu tố đông máu và tăng nguy cơ đột quỵ.